Kerstmis in Zambia

Na 10 dagen uit de lucht geweest te zijn kan ik eindelijk mijn computer weer gebruiken. Zesco, de Zambiaanse elektriciteitsleverancier, zorgde twee weken geleden voor een stroomstoring waardoor alle hoofdschakelaars van de huizen van het bisdom uitsprongen en tegelijkertijd de adapter van mijn laptop opgeblazen werd. Dankzij de goede zorgen van Eric en met hulp van Roos (vriendin van een van de Windesheimstudenten, die toevallig begin vorige week naar Lusaka kwam) heb ik een nieuwe uit Nederland.

Deze week is het Kerstmis en volgende week Nieuwjaar, goede tijd om terug te kijken zeker voor mij. Ik ben nu bijna drie maanden in Zambia en ik heb nog geen moment spijt gehad van mijn keuze om hier naar toe te komen. Het bevalt mij goed om in Chipata te wonen en te werken. Want het is nu wel echt werk geworden. Ik heb een actionplan voor 2010 opgesteld dat ik begin volgend jaar met de bisschop ga bespreken. Daarna horen jullie daar meer over. Ik ben nu wel gewend aan het klimaat hier. Als ik mijn startpagina van internet open zie ik alleen maar sneeuw in Nederland, hier is het anders. Het is nu regentijd, dat betekent warm en vochtig. Er valt bijna elke dag wel een bui, meestal een enorme onweersbui en soms al voor 11 uur ’s ochtends. Toen wij vorige week naar Lusaka gingen om een hospice te bezoeken( ben inmiddels projectleider bouw hospice in Chipata, maar daarover later dus) viel er halverwege een enorme bui (zie foto). Het zorgde ervoor dat wij een half uur in Nyimba bij de benzinepomp hebben staan wachten omdat de pompbediende niet uit haar huis naar de pomp kon komen, eerst door de zware regen, daarna door de rivier die intussen tussen haar huisje en de pomp was ontstaan. De regen heeft er wel voor gezorgd dat alles groen is en hard groeit. Ook mijn groentetuintje dat ik vlak voor mijn huis begonnen ben en natuurlijk de maïs. Vergelijk maar eens wat foto’s van nu met die van oktober, dan zie je het verschil. Mijn kerstkaart zal er dit jaar dan ook wat anders uitzien dan de vorige twee met sneeuw en ijs. Maar een echt Kerstgevoel krijg ik niet van dit weer. Ik heb nu wel een kerstboom in een paar huizen gezien en ik krijg nu Kerstkaarten van Sisters en Fathers maar tot voor kort waren het alleen de Engelse kerstliedjes in de Shoprite die mij eraan herinnerde dat het bijna Kerstmis is.
Wat de mensen betreft heb ik een paar echte vrienden gemaakt, mijn buurman Mr. Goma die voor mijn huis zorgt als ik weg ben, Yvon de kokkin van het Fathershouse en ook Sister Mary Margaret en Howard, de enige twee overgebleven medewerkers van de HBC. Met een paar Fathers kan ik het ook goed vinden, vooral met Fr. Mathias, de treasurer, en Fr. Lungu, de PR man.

Zijn er dan geen zaken waar ik last van heb of me aan stoor? Ja, natuurlijk wel. De regentijd is ook de tijd van de malaria, dus als je je niet lekker voelt roept iedereen dat je je direct moet laten testen. Dat is niet helemaal uit de lucht gegrepen want een van de doelen voor de komende jaren van het District is om het aantal gevallen per jaar terug te brengen van 390 tot 350 per 1000 inwoners. Dat betekent dan nog dat meer dan 1 op de drie mensen elk jaar malaria krijgt! Ik heb me nu een keer laten testen toen ik me echt niet lekker voelde (gelukkig negatief, test kost 7000 Kwacha oftewel 1 euro) maar een gewoon griepje kun je hier niet hebben. Wel hebben twee naaste medewerkers van het bisdom de laatste twee weken malaria gehad.
Ook de afwachtende cultuur is soms lastig. Mensen nemen niet vaak initiatief om iets op te lossen, laat staan dat ze proberen problemen te voorkomen. Het is allemaal erg korte termijn denken en handelen en dat is niet altijd even makkelijk als je wil praten over plannen voor volgend jaar.
Verder is er veel gedoe over geld, op alle niveaus. Ik heb al eerder geschreven over de economische situatie hier maar ik begin er nu ook last van te krijgen. Doordat veel mensen te weinig verdienen aan hun baan (als ze die al hebben)proberen ze dit op allerlei manieren bij te spijkeren, de goeden door extra activiteiten als kleren maken en verkopen. Iedereen heeft zijn landje om maïs op te laten groeien (basis voor nsjima). Maar de krant staat elke dag vol van fraude en corruptie tot op het hoogste niveau. Ik heb ook al verhalen gehoord van gezondheidszorg instellingen waar administrateurs er met grote hoeveelheden geld vandoor zijn gegaan. En iedereen probeert uit alle mogelijkheden om geld te verdienen het maximale te halen. Dat zie je vooral uit het systeem voor vergoeding van werkreizen en workshops etc. Je krijgt daarvoor een “per diem” een dagvergoeding bestaande uit een bedrag voor accommodatie en voor eten. Daar kun je natuurlijk creatief mee omgaan door bij familie of vrienden te slapen en het geld in je zak te stoppen. Lang niet altijd wordt naar bonnetjes gevraagd. Ik probeer dat op onze Nederlandse manier te doen maar dat is lastig, het leidt tot achterdocht waar ik zelf ook last van heb. Het is niet prettig om bij alles wat ik moet betalen van mijn account te denken of dit nou wel echte rekeningen zijn. Het systeem van vergoedingen voor het bijwonen van workshops of opleidingen maakt het nog erger. In Europa moet je betalen als je naar een opleiding wil, hier willen mensen daarvoor betaald worden (naast het per diem). En als dan buitenlandse NGO’s een bedrag van 1 miljoen Kwacha (meer dan een maandsalaris) als vergoeding voor een workshop van 1 dag betalen leidt dit tot grote spanningen tussen de medewerkers van een instelling die hier naar toe willen. Dit speelt overigens vooral in Lusaka maar ook op mijn trip langs de ziekenhuizen van het bisdom werd ik gewaarschuwd dat er wel vergoedingen voor het bijwonen van cursussen moeten zijn, anders komt men niet. Lusaka is trouwens toch heel anders, een chaotische, rommelige wereldstad met te veel Zambianen die je van alles aan willen smeren en te veel rijke expats die met karretjes vol cadeaus uit de Shoprite en Game (een soort V&D) komen. Dan vindt ik Chipata veel prettiger.
Overigens, als je de salarissen van mensen hoort (bij het bisdom beginnen ze bij 200.000 Kwacha is 30 euro per maand) kun je je ook wel wat voorstellen over hoe mensen proberen het hoofd boven water te houden. De bisschop had hierover ( en over het gebrek aan vooruitzien en plannen) een mooie theorie. Hij is veel in Europa geweest en zei: “jullie zijn al honderden jaren gewend om te vechten voor je bestaan, in Nederland bij voorbeeld tegen het water. Hier hoefde dat helemaal niet, alles groeit en bloeit, je loopt je hut uit en plukt daar wat van. Nu dat niet meer kan en we dat ook niet meer willen (meegaan met de moderne tijd heet dat) gedragen wij Zambianen ons nog steeds wel zo: we plannen niet maar proberen voortdurend overal wat vandaan te plukken”. Ik vind dit een mooie theorie want het verklaart veel van het gedrag. Overigens is mijn gedrag natuurlijk ook karakteristiek, een mens lijdt het meest aan het lijden dat hij vreest (malaria krijgen, bedonderd worden met mijn budget). Daar heb ik Zambianen nog niet op kunnen betrappen. Dus alles is relatief.

Daarmee wil ik jullie allemaal fijne Kerstdagen toewensen en een goed en gezond 2010.
Tot in het nieuwe jaar.
Leon

PS: een extra groet aan de dames 2 (of is het nu al 1?) van de SC. Muiden voor de erg leuke kaart.
PS2: experiment met een panoramafoto van Chipata van een paar weken terug.