Nc'wala 2010

Ondanks dat mijn hoofd er niet naar staat na het verschrikkelijke nieuws over onze hele goede vriendin hier toch het stukje over het feest van afgelopen weekend (ik had het al klaar).

Afgelopen zaterdag ben ik dus naar de Nc’wala ceremony geweest. De Nc’wala ceremony is een feest van de Ngoni’s, een van de stammen die uit Zuid Afrika naar Zambia getrokken zijn en in 1881 Chipata (toen Fort Jameson) bereikten. Met de Nc’wala ceremony vieren de Ngoni’s drie dingen:
- ze brengen eer aan de geesten en voorvaderen
- ze herdenken de grote veldslagen van de stam
- en het is een oogstfeest met cadeaus voor de Chief, die ook eerste producten van het land eet en vervolgens een stier doodt en daar het bloed van drinkt voor ze de stier opeten.
Vanwege het herdenken van de grote veldslagen hebben de Engelsen tijdens hun overheersing van Zambia (toen Northern Rhodesia geheten) de Nc’wala ceremony verboden maar die is in ere hersteld in 1980.
Via Sarah hadden we een officiële uitnodiging gekregen van Mr. Shawwa, haar baas, die in het organisatie comité zit. Het kostte 50.000 Kwacha inclusief vervoer. Om 8 uur verzamelen bij Zesco en dan met een busje met 4 VSO’ers en twee bevriende Zambianen naar Mtenguleni Village, 25 kilometer van Chipata op de weg naar Lusaka. Na een beetje miezerige regen in de morgen klaarde het vlug op en werd het een prachtige, warme dag met veel zon. Dat hoort niet want bij de Nc’wala ceremony hoort het hard te regenen en wordt het een modderboel, vandaar dat mijn vrouwelijke VSO collega’s alle drie rubber laarzen aanhadden. Daar kregen ze wel spijt van toen het zo warm werd.

Het was zo vroeg al erg druk op de weg met afgeladen trucks en ook veel fietsers en wandelaars. Bij Mtenguleni village was een veld om te parkeren en daarachter lag de arena, een groot veld met een standbeeld en omzoomd met draad en aan twee kanten tenten met stoelen daarin. Verder heel veel standjes van mensen die van alles wilden verkopen maar ook van NGO’s. Je kon er ter plekke laten controleren of je HIV+ bent doordat verschillende organisaties VCT (Voluntary Counseling and Testing ) aanboden.
Wij gingen eerst naar de stand met Ngoni aandenkens want Manjoni, een van onze Zambiaanse vrienden, is kunstenaar en wilde daar zijn zelfgemaakte oorbellen verkopen. Ik heb er een shawl van Nc’wala gekocht en een prachtig wandkleed. De dames hebben bontjes gekocht om rond je hoofd te dragen want dat doen alle Ngoni’s daar op deze dag: zo veel mogelijk dierenvellen op de een of andere manier dragen van mutsen tot hele luipaard vellen. Daarna zijn we naar arena gegaan. Omdat het nog vroeg was en niet erg druk konden we stoelen op de eerst rij aan de zijkant uitzoeken met uitzicht op het terras waar alle eregasten zouden komen te zitten.
En die eregasten waren: Dr. Kenneth Kaunda, de man die Zambia naar zelfstandigheid geleid heeft en die de eerste president was; Dr. Chiluba, de tweede president van Zambia, de huidige vice-president en natuurlijk Paramount Chief Mpezeni IV, de man om wie dit hele spektakel draait. Kaunda was de eerste die arriveerde en om een uur of 11 startte het programma met de eerste dansers terwijl er nog veel gasten aankwamen, de vice-president al laatste met een stoet van 15 4x4’s. De Ngoni’s kennen eigenlijk maar een soort dansen waarbij de vrouwen zingen en ritmisch handklappen en de mannen ook zingen terwijl ze met de voeten op de grond stampen en sprongen doen. Ze hebben daarbij veelal belletjes aan hun schoenen die je dus de hele tijd hoort rinkelen.
De echte opwinding ontstond toen Paramount Chief Mpezeni IV er aan kwam, te voet en gevolgd door een truck met een camera ploeg erop (de hele dag werd overigens gefilmd door een paar TV stations). De Chief liep langs alle tenten en kwam dus ook vlak langs ons in een enorm gedrang van alle dansers en warriors.
Daarna begon het officiële gedeelte van het programma met het voorstellen van alle belangrijke gasten (veel chiefs uit heel Zambia en daarbuiten, ook twee vrouwelijke) en met veel toespraken. Intussen werd het steeds drukker en chaotischer omdat toch een heleboel mensen op een of andere wijze de arena binnenkwamen. Na alle redevoeringen zou er weer dansen komen, dan het aanbieden van cadeaus aan de Chief (koelkasten, dieren en van alles) vooral door firma’s en belangenorganisaties. De cadeaus worden door de Chief verspreid over dorpen. En dan komt pas het hoogtepunt voor de Ngoni’s: het doden van een stier en het drinken van het bloed van die stier voor hij ook opgegeten gaat worden.
Wij zijn weggegaan voor dit hoogtepunt en hebben nog even over het hele terrein gelopen waarbij opviel dat toen al (een uur of drie) vele jonge mannen al veel te veel gedronken hadden. Daarom wilden wij ook weg voor iedereen de weg opgaat want er gebeuren dan veel ongelukken.
En wij hadden onze hoogtepunten al gehad: ’s morgens vroeg toen alleen Kaunda er nog was als eregast zijn wij gewoon naar hem toegelopen, Rosie voorop, hebben hem een hand gegeven en even met hem gepraat. Hij was erg vriendelijk en zeg nou zelf: als je als 59-jarige aangesproken wordt door de enige echte held van Zambia met de woorden: “Hey young man, come here” en dan een hele warme handdruk krijgt, dan kan de dag niet meer stuk. Dezelfde man die als eerste eregast het woord voerde en begon met “One Zambia” waarop de hele arena schreeuwde “ One Nation” (kippenvel!!). Met deze slogan heeft Kenneth Kaunda, zelf Chichewa en geen Ngoni, er voor gezorgd dat hier niet verschrikkelijke stammenoorlogen hebben plaatsgevonden na de onafhankelijkheid en dat alleen al is heel bijzonder in een land met 72 stammen.

Ik vond het een prachtige dag en voelde me rijk en vereerd om dit allemaal mee te mogen maken.

Hartelijke groeten,
Leon.